लिंबाची साल फक्त टाकून देण्याजोगी नाही, तर ती आरोग्यासाठी खूप फायदेशीर आहे. लिंबाच्या सालीत व्हिटॅमिन C, अँटीऑक्सिडंट्स, फायबर आणि शरीराच्या आरोग्यासाठी आवश्यक घटक असतात, जी अनेक प्रकारे उपयोगी पडतात. आज आपण लिंबाच्या सालीचे आयुर्वेदिक फायदे काय आहेत ते जाणून घेऊयात. 

लिंबाच्या सालीचे आयुर्वेदिक फायदे!

लिंबाच्या सालीमध्ये असणारे पोषक घटक आणि त्यांचे फायदे खालीलप्रमाणे आहेत: 

लिंबाच्या सालीत (Lemon Peel) आयुर्वेदिक आणि वैज्ञानिकदृष्ट्या अनेक पोषक घटक असतात, जे शरीरासाठी फायदेशीर ठरतात.  

* जीवनसत्त्वे (Vitamins): 

* व्हिटॅमिन C: प्रतिकारशक्ती वाढवते, त्वचेचे आरोग्य सुधारते.  

* व्हिटॅमिन A: डोळ्यांचे आरोग्य राखते आणि त्वचेच्या पेशी सुधारते.  

* व्हिटॅमिन B6:  चयापचय (Metabolism) सुधारते आणि मेंदूला ऊर्जा देते.  

खनिजे (Minerals): 

* कॅल्शियम: हाडे आणि दात मजबूत ठेवतो.  

* पोटॅशियम:  हृदयाच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर.  

*मॅग्नेशियम: तणाव आणि स्नायूंच्या वेदना कमी करतो.  

 फायबर (Fiber)

* पेक्टिन: पचन सुधारते आणि बद्धकोष्ठता (Constipation) दूर करते.  

*डायटरी फायबर: वजन कमी करण्यात मदत करते आणि भूक नियंत्रित ठेवते.  

अँटीऑक्सिडंट्स (Antioxidants)

* फ्लेव्होनॉईड्स:  हृदयाचे आरोग्य राखते आणि सूज कमी करते.  

* डी-लिमोनीन: कॅन्सरविरोधी गुणधर्म असतो आणि लिव्हरला निरोगी ठेवतो.  

नैसर्गिक तेलं (Essential Oils)

* लिंबेन (Limonene): शरीरातील विषारी घटक (Toxins) काढून टाकतो.  

* सिट्रल (Citral):  नैसर्गिक सुगंधी घटक, जे मनःशांतीसाठी फायदेशीर आहे.  

इतर बायो-ऍक्टिव्ह कंपाऊंड्स: 

* हेस्पेरिडिन (Hesperidin): रक्तवाहिन्या मजबूत करते.  

* क्वेर्सेटिन (Quercetin): अँटी-इंफ्लेमेटरी (Anti-inflammatory) गुणधर्म असतो.  

लिंबाच्या सालीचे आयुर्वेदिक उपचार आणि फायदे: 

आयुर्वेदानुसार लिंबाची साल (Lemon Peel) ही औषधी गुणांनी भरलेली असते. ती कफ, वात आणि पित्त संतुलित करून शरीर शुद्ध करण्यास मदत करते. लिंबाच्या सालीत अँटीऑक्सिडंट्स, व्हिटॅमिन C, कॅल्शियम आणि आवश्यक तेलं.असतात, जी अनेक आजारांवर उपयुक्त ठरतात. 

* पचनसंस्थेसाठी आयुर्वेदिक उपाय: 

अपचन आणि गॅससाठी 

लिंबाच्या सालीची पूड एक चमचा गरम पाण्यात मिसळून प्यावी. यामुळे पचन सुधारते आणि गॅस कमी होतो.  

* सिडिटीसाठी:

 लिंबाची साल कोरडी करून पूड बनवावी आणि ती साखरेसोबत सेवन करावी. यामुळे अॅसिडिटी कमी होते.  

* भूक वाढवण्यासाठी:

सुकटलेल्या लिंबाच्या सालीची पूड गुळासोबत चाटल्याने भूक सुधारते.  

डाग आणि मुरुमांसाठी:

लिंबाच्या सालीची पेस्ट हळदीसोबत मिसळून** चेहऱ्यावर लावल्यास मुरुम आणि डाग कमी होतात.  

* कोरड्या त्वचेसाठी:

लिंबाच्या सालीचा रस आणि मध एकत्र करून चेहऱ्यावर लावल्याने त्वचा मऊ आणि तजेलदार होते.  

*केसांच्या कोंड्यासाठी:

लिंबाच्या सालीचा रस नारळाच्या तेलात मिसळून टाळूवर मसाज केल्यास कोंडा कमी होतो.  

* हृदय आणि साखर नियंत्रणासाठी: 

लिंबाच्या सालीतील **फ्लेव्होनॉईड्स कोलेस्टेरॉल कमी करतात आणि हृदय निरोगी ठेवतात.  

एक कप गरम पाण्यात लिंबाची साल उकळून ते रोज प्यावे.  

* डायबिटीससाठी:

लिंबाच्या सालीची पूड अन्नात मिसळून खाल्ल्यास रक्तातील साखर नियंत्रणात राहते.  

त्याचप्रमाणे घरगुती आयुर्वेदिक उपाय खालीलप्रमाणे केला जातो.

* तोंडाचा वास दूर करण्यासाठी.

लिंबाची साल चघळल्यास तोंड ताजेतवाने राहते.  

* सांधेदुखीसाठी:

लिंबाच्या सालीला सरसोच्या तेलात गरम करून सांध्यांवर लावल्यास वेदना कमी होतात.  

* कीटक नष्ट करण्यासाठी:

लिंबाच्या सालीचा वास डास आणि कीटकांना दूर ठेवतो, त्यामुळे ती घरात ठेवावी.  

लिंबाच्या सालीचा उपयोग कसा करावा?

1. सुकवून पूड बनवावी आणि चहा, अन्नात वापरावी.  

2. पाणी किंवा तेलात उकळून औषध म्हणून सेवन करावे.  

3. त्वचेवर किंवा केसांवर लावण्यासाठी पेस्ट तयार करावी.  

लिंबाच्या सालीचे आरोग्यासाठी फायदे: 

रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते - व्हिटॅमिन C आणि

फ्लेव्होनॉईड्समुळे शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत होते.

पचन सुधारते - लिंबाच्या सालीतील फायबर आणि

अँटीऑक्सिडंट्स पचनतंत्र सुधारतात आणि अपचन दूर करतात.

हृदयाच्या आरोग्यासाठी चांगली - यात असलेले

फ्लेव्होनॉईड्स आणि पेक्टिन कोलेस्टेरॉल कमी करण्यास मदत

करतात.

डायबिटीजसाठी फायदेशीर:  लिंबाच्या सालीतील संयुगे

रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवण्यास मदत करतात.

* त्वचा आणि केसांसाठी फायदे: 

डाग आणि मुरुम कमी करते - लिंबाच्या सालीतील

अँटीबॅक्टेरियल घटक त्वचेवरील संसर्ग आणि तेलकटपणा कमी करतात.

* केस चमकदार बनवते: लिबाच्या सालीचा रस किंवा पावडर केसांना लावल्यास ते निरोगी आणि चमकदार बनतात.

* घरगुती उपाय आणि स्वच्छतेसाठी: 

नैसर्गिक क्लिनर - लिंबाच्या सालीतील तेल स्वच्छता

करण्यासाठी उत्तम असते.

* कीटक दूर ठेवते:  लिंबाच्या सालीचा वास माश्या आणि

डासांना दूर ठेवतो.

* तोंडाचा वास कमी करतो: यातील नैसर्गिक संयुगे तोंडाला ताजेपणा देतात.

लिंबाची साल कशी वापरावी?

लिंबाच्या सालीची पूड करून ती विविध पदार्थांमध्ये टाकू

शकता. लिंबाच्या सालीचा रस त्वचेवर लावल्याने नैसर्गिक चमक मिळते. गरम पाण्यात लिंबाची साल टाकून ते पिण्याने पचन सुधारते.

लिंबाच्या सालीचे वापर करताना सावधानता काय बाळगावी: 

* लिंबाची साल वापरण्यापूर्वी चांगली धुवून घ्यावी, कारण त्यावर रासायनिक कीटकनाशके असू शकतात.

* लिंबाप्रमाणेच लिंबाची सालही अत्यंत फायदेशीर असते. तर मग आता लिंबाची साल फेकून देण्याची चूक करू नका. तर ती अशी उपयोगात आणा.

1)  व्हिटॉमिन सी आपल्या त्वचेसाठी अत्यंत गरजेचे आहे. लिंबाच्या सालीत ते भरपूर प्रमाणात असते. याच्या वापरामुळे त्वचेचा कॅन्सर, हृदयाचे आजार दूर होण्यास मदत होते.

2) लिंबाच्या सालीत व्हिटॉमिन ए, सी, पोटॅशियम, कॅल्शियम, फायबर यांसारखे अनेक पोषकघटक असतात. मेडिकल एक्सपर्ट्सनुसार लिंबाची सालही लिंबू पाण्यापेक्षा अधिक उपयुक्त असते.

3) लिंबाच्या सालीत कॅल्शियम आणि व्हिटॉमिन सी भरपूर असल्याने हाडे आणि दात मजबूत होतात.

4) लिंबाच्या सालीच्या वापरामुळे आपली रोगप्रतिकारकशक्ती वाढते. त्यात असलेल्या अँटी ऑक्सीडेंटमुळे स्किन कॅन्सरला प्रतिबंध होण्यास मदत होते.

5) लिंबाच्या सालीत असलेल्या मिनरल्समुळे पचनक्रिया सुधारते. त्यामुळे आपले पचन अधिक चांगल्या प्रकारे होते आणि परिणामी अनेक आजारांपासून सुटका मिळते.

6) तोंडाला येणाऱ्या दुर्गंधीवर लिंबाची साल फायदेशीर ठरते.

7) लिंबाच्या सालीमुळे रक्तदाब नियंत्रित राहतो. जर तुमचे रक्तदाब नियंत्रित असेल तर हृदयासंबंधिच्या समस्या उद्भवण्याची शक्यता कमी होते.

8) बदलत्या काळानुसार आपली जीवनशैलीही अत्यंत बदलली आहे. अधिकतर लोक मधुमेहाने त्रस्त आहेत. मधुमेह नियंत्रित ठेवण्यासाठी लिंबाची साल उपयुक्त ठरते.

9) महत्त्वाचे म्हणजे ताण दूर करण्यास लिंबाच्या सालीची मदत होते. यात काही प्रमाणात फ्लेवानॉयड असते. त्यामुळे आपला ऑक्सीडेटिव्ह स्ट्रेस दूर होतो.

10) लिंबाच्या सेवनाने लिव्हर साफ होण्यास मदत होते. रक्ताभिसण चांगले होते.

लिंबाच्या रसा इतकीच लिंबाची साल देखील गुणकारी आहे. पदार्थांची चव वाढवण्यासाठी जेवणात हमखास लिंबाचा वापर होतो. हे संत्री आणि मोसंबी प्रमाणे एक साइट्रस फळ आहे. नेहमी आपण लिंबाचा रस वापरतो आणि त्याची साल ही फेकुन देतो. मात्र, लिंबाच्या रसा इतकीच लिंबाची साल देखील गुणकारी आहेत. लिंबात बायोएक्टिव्हचे प्रमाण जास्त असते, जे आपल्या आरोग्यासाठी अतिशय उपयुक्त आहेत. लिंबाच्या सालीत फायबर आणि क जीवनसत्त मोठ्या प्रमाणात असते. एवढंच नाही तर, कॅल्शियम, पोटॅशियम आणि मॅग्नेशियम देखील मोठ्या प्रमाणात असतात. एवढे जीवसत्व आहेत.

*लिंबाच्या सालीचे अन्य फायदे*

१. लिंबाच्या सालीचे सेवन केल्याने आपली रोगप्रतिकार शक्ती वाढते. संशोधना नुसार आपण जर रोज एक ते दोन ग्रॅम क जीवनसत्त्वाचे सेवन केले तर आपल्याला व्हायरल ताप आणि सर्दी होण्याची शक्यता ही ८ ट्क्क्यांन कमी होते.

२. अनेकदा जेवण्याच्या भांड्याला आतून चिवटपणा राहतो. साबणाने देखील हा चिवटपण जात नाही. एखादा पदार्थ करपला की भांड्याच्या तळाला डाग राहतात अशावेळी लिंबाच्या सालीने भांडी घासली की चिवटपणा लगेच निघून जातो.

३. कुकरमध्ये भात शिजवताना कुकर आतून काळा पडतो अशावेळी खाली पाण्यासोबत लिंबाची एक साल देखील ठेवावी, सालीमुळे कुकर आतून काळा होत नाही.

४. चहा किंवा कॉफी तयार करताना भांड्यावर येणार काळा थर काढण्यासाठी लिंबाच्या सालीचा वापर होऊ शकतो.

५. फ्रिजमध्ये जर दुर्गंध येत असेल तर दोन तीन लिंबाच्या साली ठेवाव्या, फ्रिजेमधी दुर्गंधी लगेच दूर होते.

६. घरात मुंग्या येत असतील तर त्या जिथून येतात तिथे लिंबाची साल ठेवावी, मुंग्या किंवा इतर छोट्या कीटकांचा त्रास कमी होतो

७. लिंबांच्या सालीचा वापर करून तुम्ही नखं स्वच्छ करू शकता. लिंबाची साल पाय किंवा हातांच्या बोटावर अलगद फिरवल्यास नखं तर स्वच्छ होतातच पण नखांवर एक वेगळीच चमक देखील येते.

८. ढोपर किंवा हाताचे कोपरे काळवंडले असतील तर त्या ठिकाणी लिंबाच्या सालीने मसाज केल्याच काळवंडलेली त्वचा उजळते.

निष्कर्ष: लिंबाच्या सालीचे आयुर्वेदिक फायदे!